วัดกวิศรารามราชวรวิหาร ตั้งอยู่ริมถนนเพทราชา ทางด้านทิศใต้ของพระนารายณ์ราชนิเวศน์ ในเขตตำบลท่าหิน อำเภอเมืองลพบุรี จังหวัดลพบุรี เป็นวัดเก่าแก่ซึ่งมีความสำคัญมากแห่งหนึ่งของลพบุรี ตามตำนานพระอารามหลวงนั้น บอกประวัติไว้สั้นๆ แต่เพียงว่า วัดนี้เดิมชื่อ วัดขวิด สมเด็จพระนารายณ์มหาราชทรงสร้าง ต่อมาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ทรง สถาปนาใหม่ พระราชทานนามว่า วัดกรวิศยาราม และรัชกาลที่ 5 ทรงปฏิสังขรณ์เพิ่มเติมอีกโดยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ทรงพระ ราชทานอุทิศ ถวายเป็นวิสุงคามสีมา ในการทำสังฆกรรมอุปสมบทข้าราชบริพาร นิกาย และวัดขวิด (วัดกรวิศยาราม) ที่ลพบุรี หรือวัดกวิศรารามในปัจจุบัน เป็นวัดรามัญนิกายอีกวัดหนึ่ง

พระอุโบสถมหาอุต

เจดีย์และพระอุโบสถ

ศาลาการเปรียญ

จึงมีพระบรมราชโองการดำรัสสั่ง ให้ผู้ที่เคยซื้ออิฐซื้อปูนตีราคาของร้างในวังนั้น ว่าจะเป็นราคาสักเท่าไร ผู้รับสั่งเป็นอันมากปรึกษาพร้อมกัน ตีราคาว่าประมาณ 500 ชั่งขึ้นไป 600 ชั่งลงมา วัดกวิศราราม แต่เดิมคงเป็นวัดร้าง ไม่มีพระสงฆ์จำพรรษา พระอุโบสถเดิม ซึ่งตามลักษณะเป็นพระอุโบสถ สมัยอยุธยาตอนปลาย ในสมัยสมเด็จพระนารายณ์ มหาราชนั้น เป็นพระอุโบสถขนาดย่อมแบบมหาอุด มีประตูเข้าออกทางเดียว ผนัง เจาะเป็นช่องไม่มีหน้าต่าง พระประธานซึ่งเป็นของเก่าแก่มาแต่เดิม เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย สมัยอู่ทอง หลังคาของเดิมมุงด้วย กระเบื้องลอนแบบจีน ที่เรียกว่ากาบู ภายในพระอุโบสถตกแต่ง โดยเขียนลายประดับเต็มทั่วทั้งที่ผนังและเสาทุกต้น สำหรับพระประธานนั้น นักโบราณคดีตรวจสอบแล้ว ให้ข้อสังเกตว่าพระประธาน ซึ่งเป็นพระขนาดใหญ่ ประดิษฐานในพระอุโบสถมาแต่ต้นนั้น พระพุทธรูป ซึ่งอาจอัญเชิญพระเก่ามาเป็นประธาน แต่ลักษณะของฐานชุกชี และ การประดิษฐานพระนั้น เป็นแบบที่อยู่ในความนิยมเมื่อครั้งก่อนสมัย สมเด็จพระนารายณ์มหาราชมาก บางทีอาจเป็นวัดเก่าแก่ที่สมเด็จพระนารายณ์มหาราช ทรง ปฏิสังขรณ์ขึ้นก็เป็นได้ สันนิษฐานว่าคงจะเป็นเครื่องหมายบอกให้ทราบว่า วัดนี้เป็นวัดที่สมเด็จพระนารายณ์ ฯ ทรงสร้าง และคงจะทำขึ้นในคราวปฏิสังขรณ์นี้เอง แต่ฝีมือช่างตลอดจนลักษณะ และลวดลายนั้น ผิดแผกจากศิลปกรรมในรุ่นเดียวกัน อาจจะเป็นฝีมือช่างชาวลพบุรี จิตรกรรมฝาผนังที่งดงาม กราบนมัสการรูปเหมือน พระพุทธวรญาณ พระเถระผู้มีคุณธรรมสูง และบ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์ ที่ถือน้ำพิพัฒน์สัตยา พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงปฏิสังขรณ์ วัดกวิศรารามเรียบร้อยแล้ว ทรงอาราธนาพระสงฆ์ รามัญนิกายมาอยู่จำพรรษา โดยมีเจ้าอาวาสสืบต่อกันมากี่องค์ ไม่ปรากฏ แต่เจ้าอาวาสทุกองค์มีสมณศักดิ์เป็น "พระครูรามัญสมณคุณ" ต่อกันมา จนกระทั่ง เปลี่ยนจากวัดรามัญเป็นวัดมหานิกาย

พระอุโบสถ[แก้]

มีลักษณะเป็นพระอุโบสถมหาอุต ภายในวัดมีพระอุโบสถที่มีประตูทางเข้าออกทางเดียวกัน หน้าต่างเจาะช่อง ศิลปแบบอยุธยา มีมุขเด็จอยู่ด้านหน้า ที่รัชกาลที่ 4 โปรดให้ต่อออกมาและขยายพัทธสีมาให้ใหญ่กว่าเดิม พระประธานเป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัยศิลปะอู่ทอง จิตรกรรมฝาผนังเป็นลายรูปดอกไม้ที่มีความงดงามยิ่งนัก

เจดีย์ภายในวัด[แก้]

มีเจดีย์ทรงกลมตั้งอยู่บนฐานสี่เหลี่ยม ตั้งอยู่ทางด้านหลังพระอุโบสถ ภายในเขตพัทธสีมา ชิดกับตัวพระอุโบสถ ตามธรรมเนียมความนิยม สร้างโบสถ์หรือวิหารหน้าสถูปหรือเจดีย์ เจดีย์องค์นี้น่าจะมีมาแต่เดิมแล้ว แต่ในลักษณะปัจจุบัน ได้รับการบูรณะในรัชกาลที่ 4 หอไตรริมบ่อน้ำหน้าพระอุโบสถก็เช่นเดียวกัน เป็นหอไตรขนาดพอเหมาะ มีลายหน้าบัน เป็นก้านขดสวยงาม

พระพุทธวรญาณ เจ้าอาวาสรูปที่ 2 ของวัดกวิศรารามราชวรวิหาร และผู้ก่อตั้งโรงเรียนวินิตศึกษาฯ

ศาลาและสิ่งก่อสร้างต่างๆ[แก้]

ศาลาและกุฏิซึ่งสร้างขึ้นในครั้งนั้น ก็ยังมั่นคงแข็งแรงดีอยู่ในปัจจุบัน กุฏิสร้างเป็นหมู่ตึก เป็นระเบียบเรียบร้อยและสวยงาม ในการปฏิสังขรณ์ในรัชกาลที่ 4 นั้น ยังได้สร้างกำแพงสูงรอบวัด มีซุ้มประตูด้านหน้าวัดสองแห่ง และทางหลังวัดอีกแห่งหนึ่ง ซุ้มประตูและกำแพงส่วนใหญ่ ยังสมบูรณ์ดีอยู่ในปัจจุบัน

พระพุทธวรญาณ[แก้]

พระพุทธวรญาณ (ทองย้อย กิตฺติทินฺโน) เป็นที่นับถือ ของประชาชนชาวจังหวัดลพบุรีโดยทั่วไป เป็นพระนักเทศน์ที่สอนให้ประชาชนนำหลักธรรมทางพุทธศาสนามาเป็นหลักในการดำเนินชีวิต นอกจากนี้ยังพยายามส่งเสริมให้เยาวชนได้รับการศึกษาอย่างทั่วถึง โดยตั้งโรงเรียนวินิตศึกษา ขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2489 นับเป็นโรงเรียนราษฏร์ขนาดใหญ่และได้มาตรฐานของจังหวัดลพบุรี นอกจากนี้ยังจัดตั้งโรงเรียนนักธรรม - บาลี เพื่อเพิ่มพูนระดับการศึกษาให้แก่คณะสงฆ์ในจังหวัดลพบุรี พระพุทธวรญาณได้ทำหน้าที่ส่งเสริมกิจกรรมพระพุทธศาสนาและการศึกษา มาโดยตลอด อันก่อให้เกิดคุณประโยชน์อันยิ่งใหญ่แก่ประเทศชาติ สมณศักดิ์ครั้งสุดท้ายคือพระราชาคณะเจ้าคณะรองชั้นหิรัณยบัตรที่พระพุทธวรญาณ

วัดกวิศรารามกับการศึกษา[แก้]

วัดกวิศรารามนั้นเป็นวัดเล็ก ทั้งที่ตั้งอยู่ก็ค่อนข้างจะลับตา เนื่องจากอยู่ท้ายพระราชวังนารายณ์ หรือพระนารายณ์ราชนิเวศน์ จึงอาจมีผู้ไม่รู้จักอยู่บ้าง แต่ก็เป็นผลดีอย่างยิ่ง สำหรับด้านความวิเวก และสงัดสมลักษณะของวัด แต่ความเป็นวัดเล็กนั้น เป็น สิ่งที่ไม่อาจขยับขยาย ให้ใหญ่โตขึ้นได้ แม้ในภายหลังจะได้รับการปรับปรุง อย่างมากแล้วก็ตาม เนื่องจากพื้นที่ของวัดนั้นจำกัด ติดถนนและที่ราชพัสดุ ลักษณะของวัดจึงเป็นวัดเล็ก ๆ ตลอดมา แต่ในด้านความสำคัญนั้นมีอยู่มาก เพราะเป็นพระอารามหลวงชั้นตรี และเป็นวัดที่พระมหากษัตริย์ทรงสร้าง จึงได้รับ พระราชทานเทียนพรรษา เพียงวัดเดียวในจังหวัดลพบุรี เป็นวัดที่เคยมีเจ้าอาวาส เป็น รองสมเด็จพระราชาคณะ เมื่อครั้งยังไม่เปลี่ยนแปลงการปกครอง ในสมัย สมบูรณาญาสิทธิราชย์ วัดกวิศรารามก็เป็นศูนย์ ในการประกอบพิธีต่าง ๆ ของทางราชการ โดยเฉพาะเป็นที่ถือน้ำพระพิพัฒน์สัตยา ของจังหวัดลพบุรี ท่านเจ้าคุณพระพุทธวรญาณ เจ้าอาวาสองค์ที่ 2 หลังจากเปลี่ยนมาเป็น วัดมหานิกายนั้น นับตั้งแต่ท่านเดินทางเข้ามาอยู่ในวัดนี้ เมื่อ 14 กรกฎาคม พ.ศ. 2480 และมีพระอยู่เพียง 5 รูปนั้น ก็ได้เริ่มปรับปรุงวัดเป็นการใหญ่ ทางด้านสถานที่นั้น ไม่อาจขยับขยายได้ดังกล่าวแล้ว ท่านจึงได้ปรับปรุงทาง ด้านอื่น นับตั้งแต่เริ่มจัดให้เป็น สำนักศึกษาทางนักธรรมและบาลี ขึ้นเป็น อันดับแรก แล้วก็ดำเนินการด้านการศึกษาต่อมาเป็นลำดับ จนกระทั่งปัจจุบัน วัดกวิศราราม กลายเป็นศูนย์กลางการศึกษา และศาสนาของลพบุรี ในแต่ละปี มีพระจำพรรษาประมาณ พรรษาละ 50 รูป และกลายเป็นโรงเรียนที่มีชื่อเสียงในปัจจุบันคือ โรงเรียนวินิตศึกษา กวิศรารามมูลนิธิ สำนักงานมูลนิธิ บำรุงตึกสงฆ์อาพาธ พระธรรมญาณมุนี และสมาคมศิษย์กวิศร์ จึงได้ชื่อว่าเป็นศูนย์กลางการศึกษา และศาสนาของจังหวัดลพบุรี สำหรับโรงเรียนวินิตศึกษา ซึ่งท่านจัดตั้งขึ้น และปัจจุบันเป็นโรงเรียนของ วัดกวิศรารามนั้น เป็นโรงเรียนราษฎร์ที่กระทรวงศึกษาธิการ รับรองวิทยฐานะ เทียบเท่าโรงเรียนรัฐบาล และเป็นโรงเรียนราษฎร์ในอันดับแนวหน้า ของจังหวัดลพบุรี และเป็นโรงเรียนที่อยู่ในพระราชูประถัมภ์ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี

รายนามเจ้าอาวาส[แก้]

1. พระอุดมญาณ พ.ศ. ๒๔๐๖
2. พระครูรามัญสมณคุต(อรรถทีป) พ.ศ. ๒๔๐๘
3. พระครูรามัญสมณคุต(บุบผระมะ) พ.ศ. ๒๔๒๖
4. พระครูรามัญสมณคุต พ.ศ. ๒๔๓๖ - พ.ศ. ๒๔๔๘
5. พระครูรามัญสมณคุต(อุ่ม) พ.ศ. ๒๔๔๘ - พ.ศ. ๒๔๕๗
6. พระครูโวทานสมณคุต(รุ่ง) เจ้าคณะแขวงเมืองลพบุรี พ.ศ. ๒๔๕๗ - พ.ศ. ๒๔๘๐
7. พระพุทธวรญาณ(กิตติ ทินนมหาเถระ) ปธ.๘ เจ้าคณะจังหวัดลพบุรี พ.ศ. ๒๔๘๑ - พ.ศ. ๒๕๓๕
8. พระครูประสาทสุตกิจ(ประจักษ์ สุตเปโม) ปธ.๓ เจ้าคณะตำบลทะเลชุบศร พ.ศ. ๒๕๓๕ - ๒๕๔๖
9. พระเทพเสนาบดี(ประเทือง อาภาธโร) ปธ.๔ เจ้าคณะจังหวัดลพบุรี พ.ศ. ๒๕๔๗ - ปัจจุบัน